Reguengos de Monsaraz is een plaatsje in Alentejo, een landelijke streek in het binnenland van Portugal, grenzend aan het Spaanse Extremadura. Het stadje ligt 174 kilometer ten zuidoosten van Lissabon.
De eerste 130 kilometer gaan over een snelweg, daarna neemt het leven gas terug. Met elke kilometer die je je van de hoofdstad verwijdert, lijkt de tijd een stukje terug te gaan. Het landschap raakt steeds meer uitgestorven, tenminste als je de ooievaarsnesten niet mee telt. Drie, vier, soms wel vijf paartjes nestelen in één hoogspanningsmast, lantaarnpaal of hoge boom. De vogels bewaken vanaf hun uitkijktorens de rode aarde, grijze rotsblokken en het goud van de onlangs geoogste velden.
Vanaf Évora, de regionale hoofdstad, slingert de weg tussen olijfgaarden en kurkeiken. Op dit stuk van het traject zien we nauwelijks nog andere auto’s. Bij elke bocht verwacht ik een ouderwetse ossenkar tegen te komen. Ik zie ze niet, wel ezeltjes in de wei en een stel adelaars, die vlak voor de auto een duikvlucht maken.
Landelijk Evora
Wijnhoofdstad van Europa in 2015
Eenmaal aangekomen op de plaats van bestemming is het eerste wat me opvalt het gekwetter van de vogeltjes. De Portugezen zijn duidelijk een stuk spraakzamer dan hun Nederlandse soortgenoten. Overal waar ik de komende dagen naar toe ga hoor ik de kletskousen.
Misschien is dat niet gek in een gemeente met nog geen 12.000 ingezetenen. Qua aantal bewoners stelt het niet veel voor, maar wat het ontbreekt aan bevolking maakt de plaats goed in oppervlakte. Dit is Landelijk met hoofdletter L. Reguengos de Monsaraz bestrijkt een gebied van 465 km², ter vergelijking dit is meer dan het dubbele van de oppervlakte van Amsterdam.
Vogelverschrikker, dit is nodig om de rust te bewaren tegen de Portugese kletskousen
Veel land om druiven te planten dus, en dat merk je. Deze plaats is niet voor niets uitverkozen tot wijnhoofdstad van Europa in 2015, in navolging van het Spaanse Jerez de la Frontera in 2014.
Wijnhoofdstad 2015
Hoewel de Reguengos hun stukje aarde zoveel mogelijk naar hun hand hebben gezet, hebben ze tegelijkertijd aandacht gehouden voor het natuurlijk evenwicht.
Dat blijkt op allerlei manieren: hoe de wijngaarden beheerd worden (biologisch verantwoord); het Dark Sky Project tegen luchtvervuiling; het geglazuurde aardewerk wat nog grotendeels met de hand gemaakt wordt en de restaurants die zoveel mogelijk hun eigen producten verbouwen. Zelfs het in 2002 gecreëerde stuwmeer is, in ieder geval in de ogen van de streekbewoners, een aanwinst voor de natuur.
Esporão
Ook op het Esporão landgoed, een van de grote wijnproducenten uit de regio, geloven ze in de waarde van het investeren in natuurbehoud. Uit eigenbelang, want zoals de gids het uitlegt:
Wat je geeft aan de natuur, krijg je vanzelf terug.
Esporão restaurant
Het bedrijf heeft kostbare landbouwgrond opgeofferd om de oorspronkelijke vegetatie zoveel mogelijk te herstellen. Deze beschermt de wijnranken nu tegen de hier zo vaak blazende wind. Bovendien zijn door het ecologisch evenwicht zoveel mogelijk te herstellen er nog nauwelijks (organische) bestrijdingsmiddelen nodig. Dit komt de kwaliteit van het eindproduct ten goede en uiteindelijk de consument.
Een win-win.
Esporão wijnkelders
Ze gaan zelfs nog een stapje, of eigenlijk vele stapjes verder. Een deel van de druivenoogst wordt nog met de voeten gestampt volgens traditionele vinificatie methodes. Alleen de beste druiven komen in aanmerking voor dit arbeidsintensieve proces. Het gebruik van mensenvoeten in plaats van machines om druiven te kneuzen schijnt de smaak ten goede te komen, maar het kost natuurlijk wel wat meer dan de geautomatiseerde versie.
Op het landgoed kun je eten, over de druiventeelt leren, wijn kopen en van de natuur genieten. Aanmelden kan via de website van Esporão.
Carmim
Iets minder glamoureus als het hierboven genoemde landgoed, maar zeker zo belangrijk op wijngebied, is het Carmim coöperatief. Dit landbouwbelang werd gesticht in 1971 door 66 wijnboeren. Anno 2015 is tien procent van de Portugese markt in handen van dit bedrijf, een groot deel van de productie wordt geëxporteerd, onder andere naar Mozambique.
Bekende merknamen zijn: Terras D’El Rei, Reguengos DOC and Monsaraz DOC.
Wijn is niet het enige waar ze goed in zijn, ook de lokale olijvenoogst wordt hier verwerkt tot een kwaliteitswijn.
Binnen in het Carmim cooperatief staan oude artefacten opgesteld
Voor het regelen van een wijn- of olijfolieproeverij Alentejo.
Dark Sky Project
Een ander ecologisch succes verhaal is het Dark Sky Project. Het gebied heeft als eerste ter wereld het predicaat ‘Starlight tourism Destination Certification‘gekregen wegens de kwaliteit van de nachthemel. De heldere nachten, milde temperaturen en lage luchtvervuiling maken dit gebied ideaal om sterren te zien.
Rondom het stuwmeer (zie voor uitleg hieronder) is de Alqueva Dark Sky Route opgezet, inclusief accommodaties, restaurants en nachtelijke activiteiten, zoals boottochten, safari’s en, natuurlijk, onder leiding van een expert, sterren kijken. Het Dark Sky Project wordt onder andere gesponsord door Unesco en The World Tourism Organization.
Alqueva meer
Het Alqueva meer is een door mensenhanden gecreëerd gigantisch stuwmeer, het grootste in West-Europa met 250 km² oppervlakte. Op en rondom het meer zijn allerlei activiteiten mogelijk: watersporten, paardrijden, vogels spotten en sterren kijken.
Alqueva meer
Cromlech of Xerez
Een van de meest bijzonder plekken om een nachtwacht te houden is Cromlech of Xerez, een megalithische steencirkel. Voor de archeologische leken, een mini Stonehenge. Het monument is minstens vijfduizend jaar oud en bestaat uit vijftig granieten menhirs, die variëren in hoogte van 1.20 m tot 1.50 m. Deze zijn opgesteld rond een vier meter hoge centraal geplaatste pilaar.
Een plek waar natuur, duizenden jaren, of eigenlijk als je naar de sterren kijkt, miljoenen jaren geschiedenis samenkomen.
Cromlech of Xerez
Hoewel dit is slechts één van de 150 archeologische vondsten is in Reguengos de Monsaraz, heeft deze wel een heel bijzondere geschiedenis. Wegens de constructie van de dam en stuwmeer werd besloten om het bouwwerk te verplaatsen naar een veld naast het Orada klooster (Telheiro) opdat het bewaard zou blijven.
Naast de steencirkel ligt een klooster.
Convento do Orada (Telheiro)
Het Convento do Orada, een voormalig klooster is tegenwoordig in handen van een stichting. De orde van de ongeschoeide Augustijnen waren in 1741 de eerste bewoners, ze bleven hier tot het begin van de 19e eeuw. Het indrukwekkende gebouw was aan het eind van de jaren ’80 van de vorige eeuw vervallen tot een ruïne. De stichting besloot tot restauratie van het pand met gebruikmaking van oude technieken. Tussen 1988 – 1994 werd aan het herstel gewerkt. Daarna functioneerde het korte tijd als een hotel.
Convento do Orada (Telheiro)
Leuk detail, in 1587, schonk Manuel Gonçales, een vaqueiro uit Monsaraz, zijn veestapel aan ‘onze lieve vrouwe van Orada’, opdat de opbrengst hiervan gebruikt konden worden voor de bruidsschat van de weesmeisjes uit de stad. Deze traditie duurde voort tot het midden van de 20e eeuw, hoewel het geld toen niet meer kwam door de verkoop van vee, maar uit de gemeentekas.
Het klooster is helaas weer langzaam aan het vervallen wegens gebrek aan financiële middelen. Vanaf het gebouw is het een steenworp (bergopwaarts) naar Monsaraz.
Monsaraz
Monsaraz, een van de kerkdorpen van Reguengos, is een wonderlijk goed bewaard gebleven middeleeuws plaatsje, omringd door muren en beveiligd door een imposant kasteel. Vanaf de berg heb je een 360° uitzicht over de omringende vlakte en het stuwmeer.
In de hoogtijdagen had de plaats vijfhonderd inwoners, nu zijn er nog slechts zestig over. Er zijn vier kerken, twee musea, een aantal B&B’s, een kasteel, delicatessenwinkels en restaurants.
Het kasteel heeft een bijzondere binnenplaats die gebruikt wordt als stierenvechtersring (elke tweede zaterdag van september) en om concerten te houden tijdens een tweejaarlijks muziekfestival.
Een van musea is het wereldberoemde ‘Museo do Fresco’, genoemd naar een fresco uit de XV eeuw. Op de muurschildering staan de slechte en de goede rechter. Het schilderij werd pas ontdekt in 1958 tijdens restauratiewerkzaamheden en is bijzonder goed bewaard gebleven.
Kasteel Monsaraz kijkt uit over het stuwmeer
Een ander dorp dat bij de gemeente Reguengos hoort is São Pedro do Carval.
São Pedro do Carval aardewerk
Het grootste deel van het Portugese ambachtelijke geproduceerde aardewerk komt uit dit dorp. De potten en borden worden met de hand gedraaid en geverfd.
In het dorp zijn maar liefst 22 pottenbakkers te vinden. Binnenkort gaat het bezoekerscentrum open in een oude aardewerkfabriek.
Leuk weetje, de muurschilderingen in het centrum, zijn gemaakt door Gonçalo Jordão, een Portugees die mee heeft gewerkt aan het decor van de met vele Oscars bekroonde Grand Budapest Hotel.
Voor diegenen die deze film nog niet gezien hebben, zeker gaan kijken.
Bezoekerscentrum Aardewerk met de hand gemaakt
Overnachten
In de gemeente zijn legio overnachtingsmogelijkheden, van zeer eenvoudig tot super-de-luxe.
Horta de Moura ****
Ik verbleef in het landelijke viersterren hotel Horta da Moura. Het heeft alle faciliteiten die je van dit type accommodatie mag verwachten: zwembad, bar, restaurant, gym, games room, tennisbanen, wifi, etc.
Het hotel heeft een prima restaurant, op de kaart is voornamelijk de lokale keuken vertegenwoordigd. De receptie kan allerlei activiteiten voor gasten organiseren, zoals paardrijden en andere uitstapjes in de omgeving. Mijn enige klacht is het gebrek aan een kluisje in de kamer. Verder vond ik het jammer dat er geen mogelijkheden waren in de kamer om koffie te zetten. Vooral – en laat dit de Portugezen niet horen – omdat de Portugese koffie nogal slapjes is.
Uitzicht van hotelkamer op het zwembad
São Lourenço do Barrocal *****
São Lourenço do Barrocal is een voormalige ‘hacienda‘ en toekomstig vijf sterren hotel. Tijdens mijn bezoek, in juni 2015, was het nog volop onder constructie. Het mag misschien niet zo lijken op onderstaande foto, maar volgens de General Manager, Gonçalo Gonçalves, gaat het hotel eind van het jaar open.
São Lourenço do Barrocal
Zoals zoveel in deze regio staat ook hier aandacht voor de natuur op de eerste plaats. Voedsel wordt zoveel mogelijk in-huis geproduceerd. Het landgoed heeft zelfs een eigen wijnmerk.
Het landgoed in getallen
- Oppervlakte 7,8 miljoen m²
- Percentage bebouwd: 0,98 %
- Leeftijd menhirs 7000 jaar
- Neolithische dolmen 16
- Olijfbomengaarden 600.000 m²
- Wijngaarden 150.000 m²
- Moestuin 30.000 m²
- Druiven 100.000 kilo per jaar
- Olijven 160.000 kilo per jaar
- Haveroogst 45.000 kilo per jaar
- Vogelsoorten 75
- Koeien 220
- Paarden 8
Restaurant
Restaurant Moira aan Estrada Regional 255, heeft een weinig spannende inrichting. Het eten en met name de groentes, zijn onverwacht lekker. Het menu verandert iedere dag.
Bolo Rançoso is mijn favoriete toetje, een caloriebom gemaakt van pompoen, ei, suiker en amandel. Het smaakt naar zachte marsepein.
Langzaam gegaarde lambsbout
Verkeer
Het verkeer in Portugal krijgt een apart kopje, want de wegen in dit deel van het land mogen dan grotendeels uitgestorven zijn, het blijft oppassen. Het gebruik van mobiele telefoon door de chauffeur, inclusief whapsappend met 100 kilometer per uur door de bocht, is hier heel gewoon.
Het bezoek aan Reguengos de Monsaraz werd gemaakt op uitnodiging van de gemeente en het verkeersbureau van Alentejo in Portugal
______________________________
Dit blog volgen
Het Culinair Geheugen
Zilveren Zusters