Alentejo, het best bewaarde geheim van Portugal

Als je eenmaal de smaak van Alentejo hebt geproefd, blijf je terugkomen voor meer. In het zuiden van Portugal strijden traditie, historie, gastronomie en een ruige natuur om de aandacht van de reiziger. Eenmaal thuis blijf je terugverlangen naar het licht, dat nergens zo intens lijkt te zijn als aan de kust van Alentejo met haar gouden zandstranden.

• verlaten zandstranden
• gastronomie
• wijnroutes
• bezienswaardigheden
• wandelroute Rota Vicentina

Kust en stranden

De Atlantische oceaan wast de hemel eindeloos schoon. Van honderden meters afstand kondigt de branding de kracht van het water aan. Grillige rotswanden torenhoog boven de golven uit. Het natuurgeweld komt tot een climax bij de Sardão kaap, waar de kust wild, onstuimig en gevaarlijk is. Een sprong in het diepe bekoop je hier gegarandeerd met de dood. Toch gaat er – staande op een rotsblok dat elk moment kan afbreken – een mysterieuze aantrekkingskracht uit van het water. De branding roept en lokt als een sirene uit de Griekse mythologie. Je weet dat je afstand moet houden, als je te dichtbij komt, loopt het gegarandeerd slecht af. De golven lonken. Op deze plek is de oceaan de baas.

De gastronomie van Alentejo

Vissersboten kunnen de branding alleen trotseren als de wind en de stroming dat toelaten en zelfs dan, bij rustig weer, is dit een staaltje vaarkunst dat alleen is weggelegd voor de onversaagden. Aan de kust draait het leven om de visvangst. Het vangen is een arbeidsintensief proces. Zeelui vertrekken in het holst van de nacht op kleine open bootjes om pas tegen lunchtijd terug te keren. Ze leveren hun vangst rechtstreeks bij de visafslag in. Een handvol restauranthouders en visboeren vormt de klandizie.

Streekgerechten

Inktvis, haai, zeebrasem, garnalen, rog, sardine, makreel, tarbot, kreeft, kabeljauw, tong én de eendenmossel zitten in het aanbod. Deze laatste, in Portugal en Spanje aangeduid als percebes, is een delicatesse op het Iberische schiereiland.

Percebes

Om deze schelpachtigen te oogsten, wagen stoere mannen hun leven. De beestjes zitten stevig verankerd aan rotswanden, in de zware branding onder de waterlijn. Om te gedijen hebben ze flinke golven nodig. Dit maakt het (tot nu toe) onmogelijk om ze te kweken. Om de eendenmossel te oogsten moeten de omstandigheden perfect zijn. Springtij is een voorwaarde, hoe lager de zeespiegel hoe beter.

Portugese ijshaai

Een andere belangrijke vangst is de Portugese ijshaai. Deze wordt van oudsher veel gegeten in Alentejo, ondanks dat de haai op de near threatened  lijst staat van de ‘International Union for Conservation of Nature’.

In Portugal trekken ze zich daar niets van aan. De sopa de cação, soep van ijshaai, staat prominent op de kaart van de meeste restaurants.

Kabeljauw

En dan is er natuurlijk de kabeljauw, de nationale trots van Portugal. Men zegt wel dat de Portugese keuken 1001 wijzen kent om deze vis te bereiden. De gedroogde en gezouten variant is het meest populair. De bacalhau zit verstopt in salade, verwerkt in een ovenschotel, geserveerd op toast. Uiteraard komt ook de verse variant op tafel, de bacalhau fresco.

Alentejo wijnen

Vis moet zwemmen, dat is in Portugal niet anders dan bij ons. Waar men in Nederland meestal blind voor een witte wijn kiest als gezelschap bij een visschotel, weten ze in Portugal dat rode wijn heel goed smaakt bij verschillende visgerechten zoals de eerder genoemde gezouten kabeljauw, octopus en inktvis.

Een andere populaire wijn is de rode vinho verde (jonge wijn). Deze vormt met gegrilde sardientjes een bijzonder smakelijke combinatie.

Varkensvlees

Het is niet alleen vis wat de klok slaat in de Alentejo keuken. Het varken, liefst de scharrelvariant, is een andere favoriet als leverancier van eiwitten. Zo is de Matança do Porco, het slachten van het varken thuis, een weliswaar langzaam verdwijnende, maar nog steeds geliefde traditie in het landelijke zuiden.

Europese wetgeving legt de huisslacht steeds meer aan banden en dierenwelzijnsorganisaties protesteren tegen deze ‘barbaarse’ manier van doden.

Tradities in de lokale keuken

In Portugal denkt men daar anders over. Buiten dat volgens de Portugezen het vlees van een ‘scharrelvarken’ van een veel betere kwaliteit is dan dat van een dier uit onze megastallen heeft het beest tot aan zijn dood een goed leven.

Het is heel normaal voor gezinnen op het platteland thuis één of twee varkens voor eigen gebruik te houden, zoals ze ook hun eigen groentes en fruit kweken. Het houden van een varken is relatief goedkoop, omdat het dier een alleseter is.

Vroeger was het voor de armere gezinnen zelfs de enige manier om vlees te kunnen eten tijdens de winter. Het slachten van een varken is voor de Portugezen meer dan het simpelweg verkrijgen van voedsel, het is vooral een sociaal gebeuren, waar gezinnen, buren en vrienden samenwerken tijdens de slacht. Een dienst die uiteraard wederzijds geleverd wordt.

Hoewel in het plaatsje Comporta niet veel te zien is, komt de internationale jetset hier om vakantie te vieren. Presidenten, supermodels, prinsen en Hollywood sterren worden regelmatig gespot op de zandstranden van Comporta.

Een van de beste restaurants in deze buurt is het Museo do Arroz (de oude rijstfabriek). Het terras is omringd door rijstvelden. Adres: Estrada Nacional 261 Km 0, 7580-612 Comporta, Portugal.

Sines

Voor een zeevruchtenorgie bezoek het restaurant Cais da Estaçao, gehuisvest in het voormalige stationsgebouw. Adres Av. Gen. Humberto Delgado 16, 7520-104 Sines.

Overnachten kan in Hotel Vilapark tussen Sines en Santiago do Cacém.  De accommodatie ligt in een natuurlijke omgeving op 10 minuten rijden van de stranden en heeft  een groot buitenzwembad. Het heeft alle faciliteiten maar is niet bijzonder gezellig.

De ruige kustlijn ten zuiden van het São Torpes strand is beschermd natuurgebied. Aan dit strand kun je bijzonder sfeervol eten bij restaurant Trinca Espinhas.

Arte y Sal is een ander uitstekend visrestaurant in de buurt van São Torpes, aan het strand (Praia) de Morgavel.

Vila Nova de Milfontes

Het restaurant Tasca do Celso ligt in Vila Nova de Milfontes en staat bekend als één van de betere restaurants in Alentejo. Het heeft in de winter een knapperend haardvuur en inderdaad bijzonder lekker eten. Zowel de vis als het vlees zijn een feest.

Het landelijke Monte do Zambujeiro is een klein hotel, met uitzicht op de rivier de Mira.

Cabo Sardão

De Sardão kaap, met de emblematische vuurtoren, is waarschijnlijk het meest spectaculaire stuk kust in zuidwest Alentejo. Het restaurant O Sacas ligt iets zuidelijker, verborgen bij de ingang van de haven (Porto das Barcas) in het plaatsje van Zambujeira do Mar. Gastvrij, vriendelijk, een pareltje aan deze kust.

Meer Portugal

Ongeacht wat je gaat zien of doen in deze regio, dit deel van Portugal smaakt naar meer.

• Als je een landelijke verblijf met een citytrip wil combineren, maar Lissabon te groot vindt, dan is Porto een mooi alternatief.
• In de buurt, ten zuiden van Alentejo in de Algarve ligt een bijzonder mooie pousada Palacio de Estoi.
• Of denk eens aan de Azoren, met name het eiland Sao Miguel is fotogeniek.

Wandelroute Rota Vicentina

De Rota Vicentina, de vierhonderd kilometer lange wandeling in het zuidwesten van Portugal, illustreert de kleinschaligheid op een natuurlijke manier. Het grootste deel van het traject is beschermd natuurgebied. De route start in Santiago do Cacém in Alentejo en eindigt op de St Vicente kaap in de Algarve.

Rota do Peixe

Het pad is goed gemarkeerd, relatief gemakkelijk begaanbaar en opgedeeld in dagtochten van maximaal vijfentwintig kilometer. Langs de route liggen restaurants en slaapgelegenheden.  Onderdeel van de Rota Vicentina is de 120 kilometer lange Rota do Peixe (visroute). De wandelaar komt onderweg langs beschutte baaien, grote zandduinen en tientallen metershoge kliffen. Deze route is ongeschikt voor de wandelaar met hoogtevrees.

GR11-E9

Een ander traject op deze route is de GR11- E9, een 230 kilometer lang historisch pad. Dit voert door een landelijk gebied van geschiedkundige waarde. Onderweg zie je kurkeikbossen, bergkammen, dalen en rivieren. Dit deel is goed toegankelijk voor fietsers, in tegenstelling tot de Rota do Peixe die alleen geschikt is voor wandelaars door de mulle ondergrond en de steile afgronden.

Meer informatie over de Rota Vicentina wandelroute vind je op de website.