Reizen naar de overblijfselen van het Britse Rijk

Britse Buitengewesten

Het Britse rijk was op zijn hoogtepunt het grootste wereldrijk ooit. Het omvatte vlak na de eerste wereldoorlog een kwart van de toenmalige wereldbevolking (bron) met een bevolking van 458 miljoen mensen en een oppervlakte van bijna 31 miljoen km².

Tegenwoordig is The Empire een stuk bescheidener in omvang. Na de overdracht van Hong Kong aan China in 1997 resteren binnen het Britse Rijk, behalve Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland slechts nog een aantal obscure maar fascinerende eilanden verspreid over de hele wereld. De meeste Britten weten weinig of niets over de overzeese gebieden.

Vreemd is dat niet, want zeg nou zelf, weet jij hoe de Nederlandse Antillen tegenwoordig staatkundig in elkaar steken?

Simon Winchester, een aan Cambridge opgeleide Britse journalist, besloot in 1985 met eigen ogen te gaan kijken wat er nog over was van het Britse Rijk. Hij schreef over zijn ervaringen het boek “Buitengewesten, reizen naar de overblijfselen van het Britse wereldrijk”.  Toevallig, zoals dat gaat, kwam ik met zijn prachtige proza in aanraking. Want hoewel de eerste uitgave van het reisverslag meer dan dertig jaar geleden geschreven is, bespreek ik het hier omdat de auteur een nog steeds relevant en vooral intrigerend inkijkje geeft in de Britse volksaard, politiek, geschiedenis en geografie.

Het boek is Nederland in 2008 uitgegeven.

Het boek begint met een zeilreis naar een paradijselijk eiland. Denk snorkelen tussen het koraal om daarna van je cocktail in een kokosnoot te genieten op een parelwit strand onder wuivende palmbomen.

Bounty eilanden

Maar ook in het paradijs kan het eenzaam zijn, want de meeste Britse overzeese gebieden lopen langzaam maar zeker leeg. Door de beperkte mogelijkheden qua werk, opleiding en gezondheid vluchten veel eilandbewoners naar het vaste land, waardoor de achterblijvers in een hopeloze situatie terecht komen.

Bovendien kunnen niet alle Britse eilanden zich bogen op een mooi klimaat. De economische status van de meeste overzeese gebieden is, op zijn zachts gezegd,  precair. De belastingparadijzen Bermuda en de Kaaimaneilanden leven vooral bij de gratie van zwart geld en inkomsten uit misdaadconglomeraten (bron). Andere gebieden overleven op karig toerisme, landbouw, schapen, visserij en aalmoezen uit het Koninkrijk.

Gezag in Londen

Bovendien hebben de meeste eilandbewoners wel met het gezag in Londen te maken, maar kunnen daar maar beperkt rechten aan verlenen. Zo worden de meesten gekleurde inwoners niet erkend als Britse staatsburgers. De inwoners van de Britse enclave, Gibraltar, daarentegen zijn mooi blank en kunnen zich met recht Brits onderdaan noemen.

Kortom in het algemeen word je wel wijzer maar niet vrolijker van dit boek.

Brits chauvinisme

Enig chauvinisme mag de auteur in dit boek wel verweten worden. Het Verenigd Koninkrijk klopt zich, middels de pen van Simon, op de borst over haar koloniale erfenis die nog steeds goed zou functioneren in haar voormalige koloniën: zoals de spoorwegen, het ambtenarenapparaat, het rechtssysteem, de postbedrijven en opleidingen.  Dit wordt afgezet tegen o.a. de negatieve nalatenschap van de Nederlanders in Indonesië, de Italianen in Ethiopië en de Fransen in Tahiti.

Echter, eerlijk is eerlijk, zijn verslag laat vooral de andere zijde van de Britse koloniale medaille zien, zoals daar zijn: vriendjespolitiek, racisme, arrogantie en misschien nog wel het ergste, onverschilligheid van de voormalige overheerser ten opzichte van de buitengewesten.

Een vlaag van irritatie overkomt me bij zijn opmerking over het Nederlandse St. Maarten waar hij refereert aan de “Staatspolizie“, een politiedienst die meer bij onze oosterburen past dan bij ons, Nederlanders.

Een twijfelachtige toekomst

Maar als ik dat laatste ‘feitje’ negeer, dan is het boek vooral prettig leesbaar en heeft het ook nog eens het voordeel dat het goed is voor je Triviantkennis. Het boek staat vol met smeuïge feitjes, triviale kennis en wonderlijke wetenswaardigheden.

• Wist je bijvoorbeeld dat Napoleon zijn laatste jaren tot aan zijn overlijden in ballingschap op het eiland St. Helena (en dus niet op Elba) heeft doorgebracht?
• Of dat de Falklands door de Argentijnen Malvinas genoemd worden en er meer schapen dan mensen wonen?

Kortom, het boek “Buitengewesten, reizen naar de overblijfselen van het Britse wereldrijk“ is een must read voor de Anglofiel, al is het maar om je Triviantkennis wat op te krikken.

Status Britse overzeese gebieden in 2018