De vallei van de gevallenen in de Spaanse Burgeroorlog
Grauwe wolken hangen dreigend boven een 150 meter hoog kruis dat op tientallen kilometers afstand zichtbaar is. Het symbool van de christelijke kerk markeert de plek waar een 260 m lange crypte en kerk is uitgehouwen in een berg van grijs graniet.
Om in de basiliek te komen moeten onze bezittingen eerst door een scanner en wij langs de veiligheidsdienst. De bergwand voorkomt dat daglicht binnensijpelt, gietijzeren toortsen verspreiden een diffuus licht. Metershoge monniken met vierkante gelaatstrekken houden toezicht op de bezoekers in het schip.
Dwangarbeid crypte Franco
Deze gigantische grafkelder zou met dwangarbeid gebouwd zijn volgens sommigen, andere bronnen spreken dit tegen. Tijdens de bouw zijn er tientallen doden gevallen. Maar ook het precieze aantal verongelukten is onduidelijk. De waarheid zal waarschijnlijk voor altijd bij de overledenen begraven blijven, want de crypte is opgericht door generaal Franco als een soort verzoeningsmonument voor de slachtoffers van de Spaanse burgeroorlog¹. Zowel Franco als de burgeroorlog zijn nog steeds taboe in Spanje, ook al is de voormalige dictator al meer dan dertig jaar dood.
46.000 doden in de Valle de los caídos
De 46.000 doden die begraven liggen in de ‘vallei van de gevallenen’ vormen dan ook een ongemakkelijke samenvatting van een van de zwartste bladzijden uit de Spaanse geschiedenis. De doden zijn allen katholiek, overwegend conservatieve nationalisten (falangisten), maar er zijn ook een paar republikeinen bij.
Falangisten Spanje
De nationalistische falangisten vochten aan de zijde van Franco, de linkse republikeinen tegen. Beide kanten hebben middels bloedige zuiveringen tienduizenden doden op hun geweten. In totaal zijn er meer dan driehonderdduizend slachtoffers gevallen tijdens de burgeroorlog, gesneuveld, vermoord, gelyncht of als burgerslachtoffers als gevolg van vijandelijkheden.
Franco regeerde het land met ijzeren hand van 1939 tot aan zijn dood in 1975 met de katholieke God van Opus Dei aan zijn zijde. Hij was dan ook de Caudillo de España por la Gracia de Dios (vertaald leider van Spanje bij Gratie Gods)³.
Nu ligt hij begraven op dezelfde plaats als tienduizenden van zijn landgenoten in een bescheiden graf. Alleen heeft hij een speciaal plekje gekregen, namelijk bij het altaar in de basiliek boven de begraafplaats. Hij is de enige die dode hier die niet tijdens de burgeroorlog is overleden.
José Antonio Primo de Rivera, de oprichter van de Falange
Op de achtergrond klinkt het Mariavesper, de hoogmis is bezig. Politieagenten van de Guardia Civil³ bewaken de toegang tot de dienst. Pas als deze voorbij is mogen we naar het altaar waar generaal Franco begraven ligt tegenover José Antonio Primo de Rivera, de oprichter van de Falange. Hun graven zijn alleen herkenbaar aan de plek en hun voornaam. Op Francos grafsteen ligt een bosje bloemen.
Bezoek het graf van Generaal Franco
De republikeinse doden liggen discreet in een van de zijkapelletjes achter een deur met inscriptie ‘Caídos por dios y por España’, gevallen voor God en Spanje. De crypte ligt op ongeveer veertig km van Madrid in de vallei van de gevallenen. Dit is een nationaal park, 10 km noordoostelijk van het paleis El Escorial. De namen van de oorlogsslachtoffers zijn vastgelegd in een register.
¹De Spaanse Burgeroorlog was een groot conflict dat uitgevochten werd in Spanje van 17 juli 1936 tot 1 april 1939.
² Na het concordaat met de Heilige Stoel in 1953 liet Franco zich Caudillo de España por la Gracia de Dios noemen.
³ De Guardia Civil is een Spaanse politie-eenheid met militaire en civiele functies net als de Nederlandse Koninklijke Marechaussee.
“Onderzoekers breken vandaag een van de muren open van een grafnis in de zogenoemde Dodenvallei, vlak bij de Spaanse hoofdstad Madrid. De experts willen meer weten over de staat van de tienduizenden lichamen in de immense graftombe. In de vallei zijn ook de resten van dictator Francisco Franco bijgezet.
Het is voor het eerst dat op verzoek van families van vier slachtoffers de Dodenvallei wordt opengebroken. De nabestaanden willen weten of identificatie van het viertal nog mogelijk is zodat de lichamen kunnen worden weggehaald uit het massagraf. Niet eerder werd de Dodenvallei, na een gerechtelijk bevel en twee jaar juridisch touwtrekken, doorzocht.”
Spanje zal de resten van Generaal Franco op 10 juni opgraven en verplaatsen kondigde Carmen Calvo, de Spaanse vicepremier aan in maart 2019. Franco’s wordt herbegraven in het pantheon op de begraafplaats Mingorrubio waar ook zijn vrouw begraven ligt.
Zonder eerbetoon, zonder Spaanse vlag. Voor de tweede keer (red: 24 oktober 2019) begraaft Spanje vandaag Francisco Franco. De Spaanse oud-dictator wordt overgedragen van de Dodenvallei bij Escorial naar een familiegraf in een plaatsje bij Madrid. De helikoptervlucht met de kist duurt hooguit een kwartier, een fractie van de decennialang durende strijd rond de herbegrafenis.
Spanje graaft maandag de stoffelijke resten op van José Antonio Primo de Rivera en zal die verwijderen uit een mausoleum bij Madrid. P Zijn lichaam zal worden verplaatst naar een bescheidener begraafplaats.
Meer Spanje
La dolce vita in Apuglia
Een rondreis door Apuglia, door de hak van Italië dat wordt een zonovergoten reis met een hoog wow-gehalte: een turquoise zee, witgekalkte stadjes en natuurlijk pizza, pasta en vino.
Fietsend door de countryside naar Northampton vanuit St. Ives
Northampton – St. Ives is een rondje van180 kilometer fietsen, over heuvels, langs rivieren en over weilanden.
Nachtbus naar Medina
Om half een ’s ochtends schrik ik wakker uit een nachtmerrie waar een stel boeven me optillen uit mijn stoel en me als Westerse slavin afleveren op de schoot van een prins. Dit terwijl mijn reisgenoot in het echt en in de droom gewoon doorslaapt. Ik snap ook wel dat als een Saudi prins een blonde slavin bestelt hij waarschijnlijk voor het zestienjarige zusje van Doutzen Kroes gaat en niet een grijze bijna zestigjarige vrouw. Toch, je kunt in je dromen niet voorzichtig genoeg zijn.
Kaziringa Nationaal Park, een reis naar het hart van Assam
Kaziranga National Park in Assam, India, is een paradijs voor natuurliefhebbers. Tijdens een safari spotten we wilde neushoorns, moerasherten, otters en exotische vogels te midden van metershoog olifantsgras. Buiten het park staan olifanten geketend, een schril contrast met hun vrije soortgenoten. Een dolfijnencruise op de Brahmaputra belooft spektakel, maar levert slechts een glimp op. Een avontuur vol natuurpracht, cultuur en onverwachte wendingen!
De mooiste stranden van Zuid-Italië
Zuid-Italië staat bekend om zijn adembenemende kustlijnen en idyllische stranden met koperkleurig of goudkleurig zand, andere zijn bedekt met lavarotsen. Er zijn kiezelstranden, idyllische baaitjes en plekken met ruige rotswanden.
Haarlemmermeer is hip en happening
Haarlemmermeer, een gebied dat ooit volledig onder water stond, is nu een levendige polder vol verrassingen.
Corsica in de herfst: gouden blaadjes en blauwe luchten
Ontdek Corsica, een Frans eiland vol contrasten, in het laagseizoen. Geniet van Dolomietenachtige bergen, turquoise zeeën, middeleeuwse dorpjes en mysterieuze menhirs. Wandelaars en natuurliefhebbers komen aan hun trekken op rustige wandelpaden zoals Cap Corse en Sentier de Campu Rumalu. Verken Bastia’s historische centrum, Napoleon’s geboorteplaats Ajaccio, en het charmante Bonifacio op de kliffen. Met milde temperaturen en weinig toeristen is Corsica in de herfst een paradijs voor avonturiers en rustzoekers.
Rondreis door Sardinië in winterse kleuren
Sardinië in de winter is heerlijk rustig, met vaak aangename temperaturen en laagseizoen prijzen. Ontdek de natuur, cultuur en geschiedenis van het Italiaanse eiland
Vanaf de Monte Baldo naar Malcesine wandelen
Wandel vanaf de 1800 m top van de Monte Baldo naar Malcesine via bergpaden met spectaculaire uitzichten over het Gardameer.
Highgate Cemetery in Londen, een stille uitnodiging
Highgate Cemetery is een plek waar de vergankelijkheid van het leven op indrukwekkende wijze zichtbaar wordt. Tussen de half vergane graven, waar stenen zijn verweerd door tijd en natuur, wordt je eraan herinnerd hoe kort onze tijd op aarde werkelijk is. De monumenten, ooit trots en glorieus, staan nu gehuld in klimop en mos, als stille getuigen van levens die ooit waren. In deze serene omgeving word je geconfronteerd met de onvermijdelijke realiteit van sterfelijkheid. Maar terwijl je door de kronkelende paden loopt, besef je ook dat, als je dan toch je laatste rustplaats moet vinden, er weinig plekken zo prachtig zijn als deze. Highgate Cemetery met zijn gotische schoonheid en historische grandeur, biedt een rustplaats die het leven zelf eer aandoet—een stille uitnodiging om je tijd hier ten volle te benutten.
Het Culinair Geheugen
Zilveren Zusters